สุภาษิตไทย

สุภาษิตจากเรื่องพระอภัยมณี

...อันทุกข์โศกโรคภัยในมนุษย์	ไม่รู้สุดสิ้นลงที่ตรงไหน
เหมือนกงเกวียนกำเกวียนเวียนระไว...
...เป็นไรมีที่ตรงจะยงยุทธ	การบุรุษรู้สิ้นทุกถิ่นฐาน
อันแยบยลกลศศึกสี่ประการ	เป็นประธานที่ในกายของนายทัพ
ประการหนึ่งถึงจะโกรธพิโรธร้าย	หักให้หายเหือดไปเหมือนไฟดับ
ค่อยคิดอ่านการศึกให้ลึกลับ	แม้นจะจับก็ให้มั่นคั้นให้ตาย
อนึ่งว่าข้าศึกยังฮึกฮัก	จะโหมหักเห็นไม่ได้ดังใจหมาย
สืบสังเกตเหตุผลกลอุบาย	ดูแยบคายคาดทั้งกำลังพล
อนึ่งให้รู้รบที่หลบไล่	ทหารไม่เคยศึกต้องฝึกฝน
ทั้งถ้อยคำสำหรับบังคับคน	อย่าเวียนวนวาจาเหมือนงาช้าง
ประการหนึ่งซึ่งจะชนะศึก	ต้องตรองตรึกยักย้ายให้หลายอย่าง
ดูท่วงทีกิริยาในท่าทาง	อย่าละวางไว้ใจแก่ไพรี...

...เหมือนหญิงร้ายชายชังไม่หวังเชย

จะแหงนเงยดูมนุษย์ก็สุดอาย...

...ให้ทุกข์ร้อนงอนหง่อทรชน

พระเวทมนตร์เสื่อมคลายทำลายยศ...

...ทรลักษณ์อกตัญญูตาเขา	เทพเจ้าจะแช่งทุกแห่งหน...
	...เป็นหญิงเดียวชายสองต้องหมองมัว...
...เราก็ชายหมายมาดว่าชาติเชื้อ...	ถึงปะเสือก็จะสู้ดูสักหน
ไม่รักวอนงอนง้อทรชน...
...อันสงครามตามบทพระอัยการ	ใครผิดผลาญชีวันให้บรรลัย
ใครทำชอบกลบให้เป็นใหญ่ยิ่ง	ถึงชายหญิงก็ไม่ว่าหามิได้...

...ที่รักกันสรรเสริญเจริญสิ้น	ที่ชังนินทาแถลงทุกแห่งหน
การทั้งหลายร้ายดีมิได้พ้น	จะกลัวคนครหาว่ากระไร...

...ถึงสิบรู้บุราณท่านเฉลย	ไม่เหมือนเคยฝึกสอนยังอ่อนศักดิ์
อย่าจู่ลู่ดูถูกนะลูกรัก	จงคิดหนักหน่วงใจดูให้ดี...

...แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์	มันแสนสุดลึกล้ำเหลือกำหนด
ถึงเถาวัลย์พันเกี่ยวที่เลี้ยวลด	ก็ไม่คดเหมือนหนึ่งในน้ำใจคน
มนุษย์นี้ที่รักอยู่สองสถาน	บิดามารดารักมักเป็นผล
ที่พึ่งหนึ่งพึ่งได้แต่กายตน	เกิดเป็นคนคิดเห็นจึงเจรจา
แม้นใครรักรักมั่งชิงชังตอบ	ให้รอบคอบคิดค่านนะหลานหนา
รู้สิ่งใดไม่สู้รู้วิชา	รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี...

...ไม่หุนหันฉันทาพยาบาท	นึกว่าชาติก่อนกรรมทำไฉน
จะฆ่าฟันก็ซ้ำเป็นกรรมไป	ต้องเวียนว่ายเวทนาอยู่ช้านาน
รูปบวชถามหมายใจจะได้ตรัส	ช่วยส่งสัตว์เสียให้พ้นวนสงสาร...

...จะทรงเครื่องเปลื้องหนังเสียทั้งไตร

เหมือนได้ใหม่ลืมเก่าดังเผ่าพาล...

...อันวิสัยในพิภพแม้นรบกัน

ก็หมายมั่นจะใคร่ได้ไชยชนะ...

...ไม่สมนึกศึกพลั้งลงครั้งนี้	จะกลับดีด้วยศัตรูอดสูเหลือ
เราก็ชายหมายมาดว่าชาติเชื้อ	ไม่เอื้อเฟื้อผากตัวไม่กลัวตาย...

...ประเวณีตีงูให้หลังหัก	มันก็มักทำร้ายเมื่อภายหลัง
จรเข้ใหญ่ถึงน้ำมีกำลัง	เหมือนเสือขังเข้าดงก็คงร้าย
อันแม่ทัพจับได้แล้วไม่ฆ่า	ไปข้างหน้าศึกจะใหญ่ขึ้นใจหาย
ต้องตำรับจับให้มั่นคั้นให้ตาย	จะทำภายหลังยากลำบากครัน...

...อันคนอื่นพื้นแต่ไพร่มิใช่กษัตริย์

สุดจะจัดขึ้นเป็นปิ่นบดินทร์สูร....

...แม้นห่างกันพรั่นตัวเหมือนกลัวงู	ถ้าเป็นคู่เคียงข้างก็วางใจ
แต่เสือลายร้ายกล้าประดาเสีย	ไม่กินเมียกินมิตรพิศสมัย...

...ว่าจากเรือนเหมือนนกมาจากรัง	อยู่ข้างหลังก็จะแลชะแง้คอย
ถึงยามค่ำร่ำฆ้องจะร้องไห้	ร่ำพิไลรัญจวนหวนละห้อย...

...ซึ่งทำผิดกิจการแต่ก่อนไร	ถ้าแม้นได้ความชอบก็ตอบแทน...
...อันต้นร้ายปลายดีไม่มีโทษ	เป็นประโยชน์ยาวยืนอยู่หมื่นแสน
จะเที่ยวปล้นคนกินเหมือนสิ้นแกน	ถึงมาดแม้นมีทรัพย์ก็อับอาย
อันดีชั่วตัวตายเมื่อภายหลัง	ชื่อก็ยังยืนอยู่ไม่รู้หาย...

...ถึงลมว่าวหนาวยิ่งจะผิงไฟ	แต่หนาวใจจำกลั้นทุกวันคืน
แม้มีคู่ชูชิดสนิทสนม	เหมือนห่อหุ้มผ้าทิพย์สักสิบผืน
หอมบุบผามาไลยไม่ยั่งยืน	ไม่ชูชื่นเช่นรสพจมาน...

...แม่เหมือนเพ็ชรเม็ดเท่าเขาคีรี	แม้ไม่มีเรือนทองก็หมองนวล
ถึงมียศงดงามแต่ยามตื่น	ไม่แช่มชื่นเช่นเจ้าของครองสงวน...

...เป็นชายชอบตอบสู้กับผู้ชาย	ถึงวอดวายไว้ชื่อให้ลือชา
อันสัตรีทีท่วงทำหน่วงเหนี่ยว	ชอบแต่เกี้ยวกันด้วยเล่ห์เสน่หา...

...อันหนังสือมือเสื้อคงเชื่อได้	ด้วยเขียนไว้ก่อนกาลนานหนักหนา
คำโบราณท่านว่าคิดผิดตำรา	ไปเบื้องหน้าจะลำบากได้ยากเย็น...

...แต่โบราณท่านว่าจะค้าขาย	อย่ามักง่ายเงินก็ลองทองก็ฝน
เกิดเป็นคนอย่าไว้แก่ใจคน	ค่อยผ่อนปรนประคองให้ต้องความ...

...คำโบราณท่านผูกว่าลูกเขย	ไม่ชอบเลยกับพ่อตาอย่าสงไสย
ญาติกาสามีพี่สะใภ้	เล่าก็ไม่ชอบกันเป็นมั่นคง...

...ด้วยวิไสยในประเทศทุกเขตแคว้น	ถึงโกรธแค้นความรักผ่อนหักหาย
อันความจริงหญิงก็ม้วยลงด้วยชาย	ชายก็ตายลงด้วยหญิงจริงดังนี้...

...จะอาสัญวันใดก็ไม่รู้	ไม่มีผู้จะบำรุงซึ่งกรุงศรี
ถ้าศึกเสือเหนือใต้พวกไพรี	มาย่ำยีเขตแคว้นจะแค้นเคือง...

...ว่ารักนักมักหน่ายมักหายรัก

ถ้าคิดนักมักงงมักหลงไหล...

...เขาย่อมเปรียบเทียบความว่ายามรัก

แต่น้ำต้มผักขมชมว่าหวาน

...ครั้นจืดจางห่างเหินไปเนิ่นนาน

แต่น้ำตาลก็ว่าเปรี้ยวไม่เหลียวแล...

...วิสัยชายหมายชู้คู่สำราญ	ก็เกี้ยวพานพูดจาให้น่าฟัง
เขาบอกจะกล่าวข่าวไข้มิไปเยี่ยม	ผิดธรรมเนียมเยี่ยงอย่างแต่ปางหลัง...

...อันสตรีนี้จะเลือกรูปบุรุษ

ก็ยากสุดแสนเข็ญไม่เป็นผล...

...ถึงคับที่มีผู้ว่าอยู่ได้

แต่คับใจอยู่ยากลำบากเหลือ...

...ถึงเสียทองเท่าตัวเสียหัวไป

แต่มิให้เสียผัวสู้ตัวตาย...

...พระศาสนาสามัญทุกวันนี้	ก็ไม่มีใครบำรุงให้รุ่งเรือง
พฤฒามาตย์ราษฎรเดือดร้อนสิ้น	อกแผ่นดินจะเป็นบ้าฟ้าจะเหลือง
ทั้งประเทศเขตแดนให้แค้นเคือง...
...เหมือนจามรีที่รู้จักรักษ์สกนข์	ไม่แปดปนต่างภาษาเป็นราคี...

...ธรรมดานารีผู้ดีไพร่

เมียน้อยไหว้กราบเขาเจ้าของผัว...

...อันเป็นหญิงชิงคู่เขาชูชื่น

เหมือนกล้ำกลืนของรักมักสอึก...

...เมื่อคราวชื่นกลืนฉ่ำดังน้ำวุ้น	คราวเฉียวฉุนเช่นกับยามหาหิงค์
เจ็บคารมคมปากเหมือนทากปลิง	เขาว่าชิงผัวเขาให้เราอาย...

...เหมือนเต่าใหญ่ไข่ปิดให้มิดหลุม

จะคุ้ยขุมขุดรื้อออกอื้อฉาว...

...อันโลกีย์มิต้องสอนเหมือนกลอนเพลง

มันเป็นเองในอารมณ์ใคร่ชมชิม...

...โอ้เหมือนอย่างช้างเถื่อนที่เพื่อนเบียด	เข้าพะเนียดแดดิ้นจนสิ้นโขลง
เหมือนตัวเราเล่าจะถูกเข้าผูกโรง	เพราะญาติโยงยั่วเย้าให้เข้าซอง...

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |