สุภาษิตไทย

สุภาษิตจากเรื่องพระอภัยมณี

หนังสือเรื่องพระอภัยมณีของสุนทรภู่ เป็นวรรณคดีไทยที่สูงค่า มีความเป็นเอกในหลาย ๆ ด้าน สุนทรภู่ รัตนกวีของไทยและของโลก ได้แต่งเรื่องพระอภัยมณีเป็นคำกลอน มีความไพเราะเป็นเลิศ ท่านได้แทรกสุภาษิตไทย ไว้ในเรื่องพระอภัยมณีตลอด ทั้งเรื่องในที่นี้ ได้ประมวลสุภาษิตที่ท่านได้แทรกไว้ ตามลำดับของการดำเนินเรื่อง

...พ่อจะแจ้งเจ้าจงจำคำโบราณ	อันชายชาญเชื้อกษัตริย์ขัตติยา
ย่อมพากเพียรเรียนไสยศาสตร์เวท	สิ่งวิเศษสืบเสาะแสวงหา
ได้ป้องกันอันตรายนัดรา	ตามกษัตริย์ขัตติยาแต่โบราณ...

...จะเดินทางกลางป่าพนาดจน	จงผันผ่อนตรึกจำคำโบราณ
จะพูดจาสารพัดบำหยัดยั้ง	จนลูกนังน้ำท่ากระยาหาร
แม้นหลับนอนผ่อนพ้นที่ภัยพาล	อดบันดาลโกรธขึ้งจึงสบาย...

...เอาปี่เป่าเล้าโลมน้ำใจคน	ด้วยเล่ห์กลโลกาห้าประการ
คือรูปรสกลิ่นเสียงเคียงสำผัส	เกิดกำหนัดลุ่มหลงในสงสาร...

...มีความรู้อยู่กับตัวกลัวอะไร

ชีวิตไม่ปลดปลงคงได้ดี...

...ถึงร้อยรสบุปผาสุมาไลย

จะชื่นใจเหมือนสตรีไม่มีเลย...

...การโลกีย์ดีชั่วอยู่มัวเมา

เหมือนอดข้าวกินมันกันเสบียง...

...อันกำเนิดเกิดมาในหล้าโลก

สุขกับโศกมิได้สิ้นอย่าสงไสย...

...แม่เหมือนจันทร์แจ่มฟ้าไม่ราคี	จรลีอยู่พื้นพโยมมาน
อันชาติชายเหมือนกระต่ายที่ต่ำชาติ	สุดจะมาดที่จะมุ่งหมายสมาน...

...ผู้ใดหลงลมหญิงทิ้งทำเนียบ	ไม่ราบเรียบแรงรักมักฉิบหาย...
...บุราณว่ามิตรจิตร์ก็มิตรใจ...
	...หนักอะไรเหมือนรักหนักอุรา
หลงอะไรจะเหมือนหลงทรงมนษุย์	ที่โศกสุดเศร้าแสนเสน่หา
จนลืมตัวมัวหมองเพราะต้องตา	ต้องตรึกตราตรองจิตต์เพราะปิดความ...

...บุราณว่าถ้าเหลือกำลังลาก	ให้ออกปากบอกแขกช่วยแบกหาม...
	...เขาว่าไว้หวานนักก็มักรา
ถ้ารักนักมักหน่ายคล้ายอิเหนา	ต้องจากเยาวยุพินจินตหรา...
...เหมือนไก่เห็นตีนงูเขารู้กล...
...อันศึกเสือเหนือใต้มิใช่ง่าย	ไม่สบายเหมือนหนึ่งเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง...
	...ชีวิตท่านเหมือนลูกไก่อยู่ในมือ
แม้นบีบเข้าก็จะตายคลายก็รอด...

...เหมือนมดแดงแฝงพวงมะม่วงงอม

เที่ยวไต่ตอมเต็มอยู่ไม่รู้รส...

...คำโบราณท่านว่าอย่าละโมภ

ถ้าหลงโลภลาภน้อยจะพลอยหาย...

...คำผู้ใหญ่ย่อมว่าช้าเป็นการ

ยิ่งเนิ่นนานก็ยิ่งเห็นจะเป็นคุณ...

...ธรรมเนียมหมอรักษาโรคาไข้	พอเดินได้ก็เรียกขวัญข้าวเขา
ไม่ตรึกตราปรารถทำซบเซา	ถ้าฉวยเปล่าแล้วสิอดเหมือนมดแดง...

...การนินทากาเลเหมือนเทน้ำ

ไม่ชอกช้ำเหมือนเอามีดลงขีดหิน...

...จะจำไกลไปอยู่ด้วยคู่ครอง	อย่าให้ข้องเคืองอัชฌาพระสามี
อย่าถือองค์นงลักษณ์ว่าอัคเรศ	แม่ดวงเนตรนึกว่าเหมือนทาสี
ต้องซื่อตรงจงรักด้วยภักดี	ถึงราตรีกราบบาทอย่าขาดวัน
ถ้าเธอกริ้วแม่อย่าโกรธพิโรธตอบ	ประณตนอบโอนอ่อนค่อยผ่อนผัน
อนึ่งเหล่าสาวสุรางค์นางกำนัล	อย่าป้องกันหึงหวงให้จริงเกิน
เพื่อคราวทุกข์ปลุกให้พระทัยชื่น	อย่าเริงรื่นเริดร้างทำห่วงหัน
ราชการภารธุระอย่าละเมิน	จึงเจริญราศรีไม่มีมัว
อัญหญิงดีเพราะผลปรนนิบัติ	รักษาสัตย์สู้ม้วยอยู่ด้วยผัว
ผัวยิ่งรักหนักหญิงนี้ยิ่งกลัว	อย่าถือตัวต่อชายจะหน่ายใจ...

...ประเวณีมีทั่วทุกตัวสัตว์	ไม่จำกัดห้ามปรามตามวิไสย
นาคมนุษย์ครุฑาสุราไลย	สุดแต่ใจปรองดองจะครองกัน...
	...ตกยากแล้วเหลือจะรักซึ่งศักดิ์ศรี
...จะยากเย็นเป็นตายวายชีวี	ตามแต่ที่ผลกรรมที่ทำมา...

...ประเพณีชีไพรใจสันโดษ	ด้วยประโยชน์โพธิญาณการมรรคผล
ไม่พอใจให้มนุษย์ปุถุชน	อยู่ปะปนคลาคล่ำให้รำคาญ...

...เหมือนตามไต้ในน้ำมาตำตอ	ถึงแค้นคอคงจะกลืนไม่คืนคาย...
	...ด้วยความในใจภัยสี่ประการ
คือรูปรสกลื่นเสียงเคียงสัมผัส	นี่คฤหัสถ์หวงแหนไม่แก่นสาร
ครั้นระงับดับขันธสันดาน	ย่อมสาธารณเปื่อยเน่าเสียเปล่าดาย
อย่าลุ่มหลงจงอุตส่าห์รักษาศีล	ให้เพิ่มภิญโญไปดังใจหมาย
อย่าฆ่าสัตว์ตัดชีวิตคิดอุบาย	จะจำตายตกนรกอเวจี...

...ถ้าทิ้งไว้ไหนน้องจะครองกาย	เหมือนหญิงหม้ายมิได้พ้นคนนินทา
ถึงมิชั่วก็เหมือนชั่วเพราะผัวจาก	เป็นหญิงยากจะไว้ตัวกล้วหนักหนา...

...อันทองคำธรรมชาติใช่ทองแดง

ไม่เคลือบแฝงแคลงฝ้าเป็นราคี...

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |