| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป |
| พัฒนาทางประวัติศาสตร์ | มรดกทางธรรมชาติ | มรดกทางวัฒนธรรม | มรดกทางพระพุทธศาสนา |

จังหวัดน่าน

            เมืองน่านสมัยก่อนสุโขทัยมีกำเนิดเป็นหลักฐานครั้งแรกที่เมืองวรนคร (เมืองปัว) ปัจจุบันเป็นอำเภออยู่ทางทิศเหนือของจังหวัดน่าน เป็นอาณาจักรเล็ก ๆ ส่วนหนึ่งของล้านนาไทย มีอาณาเขตทิศเหนือ และทิศตะวันออกเฉียงเหนือติดต่อกับเมืองหลวงพระบาง เมืองท่านุ่น และสิบสองปันนา ทิศใต้จดเมืองย่าง ทิศตะวันตกติดต่อกับเมืองพะเยาที่บริเวณทิวเขาดอยวาง ซึ่งอยู่ระหว่างอำเภอปง กับอำเภอท่าวังผา
            ต่อมาได้ตั้งเมืองใหม่ขึ้นที่บ้านห้วยไค้ คือที่ตั้งตัวเมืองน่านในปัจจุบัน ทิศใต้มีอาณาเขตไปถึงอำเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์ และทางตะวันตกถึงท้องที่แถบลุ่มแม่น้ำยม แต่อาณาเขตทางด้านทิศเหนือถูกร่นลงมามาก เพราะถูกแคว้นล้านช้างและแกวรุกรานเข้ามาจนถึงชานเวียง
            ในสมัยสุโขทัยที่ปรากฏในพงศาวดารเมืองน่าน หลังจากแคว้นน่านได้ตั้งวรนครขึ้นแล้ว พระยางำเมืองเจ้าเมืองพะเยา ก็เข้ามายึดเอาเมืองวรนครเป็นเมืองขึ้น ทำให้อาณาเขตของเมืองน่านส่วนหนึ่งเป็นเมืองขึ้นของแคว้นพะเยา ต่อมาพระยาผานองขึ้นครองเมืองวรนคร จึงตั้งแข็งเมืองต่อแคว้นพะเยา แล้วเข้าไปสวามิภักดิ์ขอขึ้นต่อกรุงสุโขทัย และต่อมาก็เป็นประเทศราชของกรุงศรีอยุธยา และกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น
            เมืองน่านเป็นเมืองที่มีอาณาเขตกว้างขวาง จากรายงานทางราชการของเมืองน่านที่มีไปถึงกรุงเทพ ฯ เมื่อปี พ.ศ.๒๔๔๔ - ๒๔๔๕ กล่าวว่าเมืองน่านมีเมืองขึ้น ๔๕ เมือง และถูกจัดให้มีฐานะเป็นนคร ประกอบด้วย เมืองเชียงของ เมืองเทิง เมืองเชียงคำ เมืองเงิน เมืองไชพรหม เมืองริม (มี ๓ เมือง) เมืองแงง เมืองเชียงการ เมืองเชียงกลาง เมืองและ เมืองเบื้อ เมืองงอบ เมืองบ่อ เมืองปอน เมืองปัว เมืองยาง เมืองยม เมืองอวน เมืองพง เมืองบ่อว้า เมืองควน เมืองเชียงฮ่อน เมืองเชียงลม เมืองสวด เมืองเชียงม้วน เมืองเสอียบ เมืองสระ เมืองปง เมืองคอน เมืองออย เมืองอิง เมืองบิน เมืองยอด เมืองเสถิน เมืองลอย เมืองลี เมืองศรีษะเกษ เมืองหิน เมืองสา เมืองแฟก เมืองหาดส่า เมืองท่าปลา และเมืองผาเลือด

            จังหวัดน่าน ตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออกของภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย บนฝั่งตะวันตกของแม่น้ำน่าน เป็นจังหวัดชายแดนติดต่อกับประเทศลาวทางด้านทิศเหนือและทิศตะวันออกมีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้
            ทิศเหนือ และทิศตะวันออก ติดต่อกับแขวงไชยบุรี ประเทศลาว มีความยาวตามชายแดนทางด้านนี้ประมาณ ๒๗๗ กิโลเมตร ทิศใต้ติดต่อกับ จังหวัดอุตรดิตถ์ ทิศตะวันตกติดต่อกับจังหวัดแพร่ และจังหวัดพะเยา
            จังหวัดน่านมีพื้นที่ประมาณ ๑๑,๔๗๒ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๑๗๐,๐๐๐ ไร่ ใหญ่เป็นอันดับ ๑๔ ของประเทศไทย พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นเทือกเขาสูง ยอดเขาสูงสุด สูง ๒,๑๑๕ เมตร จากระดับน้ำทะเล คือ ยอดเขาดอยภูคา ซึ่งอยู่ในเขตอำเภอปัว และอำเภอบ่อเกลือ มีที่ราบลุ่มเป็นพื้นที่ยาวตามแนวเหนือ - ใต้ ขนานไปตามความยาวของแม่น้ำน่าน มีความสูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ ๒๐๐ - ๓๐๐ เมตร ที่ราบกว้างที่สุดคือที่ราบลุ่มน่านสา และมีที่ราบลุ่มแคบ ๆ กระจายอยู่ทั่วไป
แหล่งน้ำธรรมชาติ

            มีล้ำน้ำ   ซึ่งต้นกำเนิดจากเทือกเขาสูงที่สำคัญ มีดังนี้
            ลำน้ำสา  เกิดจากลำธารในเทือกเขานาก้า ไหลมาบรรจบแม่น้ำน่านในเขต ตำบลกลางเวียง อำเภอเวียงสา
            ลำน้ำว้า  เกิดจากลำน้ำในเทือกเขาจอมในเขตอำเภอบ่อเกลือ ไหลผ่านอำเภอแม่จริม แล้วไปบรรจบแม่น้ำน่าน ในเขตตำบลขึ่ง อำเภอเวียงสา
            ลำน้ำสมุน  เกิดจากลำธารในเทือกเขาผาจิ ไหลผ่านตำบลสะเนียน ตำบลถีมตอง และตำบลไชยสถาน อำเภอเมือง ฯ ไปบรรจบแม่น้ำน่านในเขตตำบลดู่ใต้ อำเภอเมือง ฯ
            ลำน้ำแหง  เกิดจากลำธารในเทือกเขาแปช้าง ไหลผ่านอำเภอนาน้อย แล้วไหลขึ้นไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ไปบรรจบแม่น้ำน่านในเขตตำบลส้าน อำเภอเวียงสา
            ลำน้ำและ เกิดจากธารน้ำในเทือกเขาขุนน้ำในเขตอำเภอทุ่งช้าง แล้วไหลไปบรรจบแม่น้ำน่านที่บ้านมอญ อำเภอปัว
            ลำน้ำกอน  มีต้นน้ำเกิดจากดอยภูคา ไหลไปบรรจบแม่น้ำน่านที่บ้านสบกอน อำเภอเชียงกลาง
            ลำน้ำปัว  เกิดจากธารน้ำในเทือกเขาดอยภูคา ทางด้านทิศตะวันออกของอำเภอปัว แล้วไหลไปบรรจบแม่น้ำน่านที่บ้านสบปัว อำเภอปัว
            ลำน้ำยาว  มีต้นกำเนิดจากประเทศลาว ไหลผ่านอำเภอสองแคว มาบรรจบแม่น้ำน่านในเขตอำเภอท่าวังผา
            ลำน้ำย่าง  มีต้นกำเนิดจากดอยภูคา ไหลผ่านอำเภอปัว มาบรรจบแม่น้ำน่านในเขตอำเภอท่าวังผา
            ลำน้ำยาวอวน  มีต้นกำเนิดจากดอยภูคา ไหลมาบรรจบแม่น้ำน่านที่บ้านสบยาว กิ่งอำเภอภูเพียง
            แม่น้ำน่าน  มีต้นกำเนิดจากเทือกเขาขุนน้ำน่าน มีลำน้ำสาขาไหลมาบรรจบ ในเขตจังหวัดน่าน เป็นจำนวนมาก จากอำเภอทุ่งช้าง อำเภอปัว อำเภอเมือง ฯ อำเภอเวียงสา อำเภอนาน้อย อำเภอนาหมื่น แล้วไหลลงสู่อ่างเก็บน้ำ เขื่อนสิริกิติ์ ในเขตอำเภอฟากท่า จังหวัดอุตรดิตถ์
ป่าสงวนแห่งชาติ

            ป่าแม่น้ำน่านตะวันออก  มีพื้นที่ประมาณ ๙๓๒ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๕๘๓,๐๐๐ ไร่
            ป่าน้ำยาวและป่าน้ำสวด  มีพื้นที่ประมาณ ๒๓๖๔ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๑,๔๗๘,๐๐๐ ไร่
            ป่าน้ำเมย  มีพื้นที่ประมาณ ๖๗ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๔๒,๐๐๐ ไร่
อุทยานแห่งชาติ
            อุทยานแห่งชาติดอยภูคา  มีพื้นที่ควบคุม ๑,๐๘๐,๐๐๐ไร่
            อุทยาน ฯ ศรีน่าน  มีพื้นที่ควบคุม ๕๘๓,๗๕๐ ไร่
            อุทยาน ฯ แม่จริม  มีพื้นที่ควบคุม ๒๗๐,๐๐๐ ไร่
            อุทยาน ฯ ถ้ำสะเถิน  มีพื้นที่ควบคุม ๒๘๐,๐๐๐ ไร่
            อุทยาน ฯ นันทบุรี  มีพื้นที่ควบคุม ๗๔๐,๙๐๐ ไร่
            อุทยาน ฯ ขุนนาม  มีพื้นที่ควบคุม ๒๖๐,๐๐๐ ไร่
วนอุทยาน
            วนอุทยาน มีอยู่เพียงแห่งเดียวคือ วนอุทยานถ้ำผาตูบ อยู่ในเขตตำบลผาสิงห์ อำเภอเมือง ฯ มีพื้นที่ประมาณ ๕๘๐ ไร่
เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า
            เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า มีอยู่สองแห่งคือ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยผาช้าง ในเขตตำบลพี้ อำเภอบ้านหลวง และในเขตตำบลสะเนียน อำเภอเมือง ฯ มีพื้นที่ ๑๒ ตารางกิโลเมตร หรือ ๗,๕๐๐ ไร่
สวนรุกขชาติ
            สวนรุกขชาติ มีอยู่สองแห่งคือ สวนรุกขชาติแช่แห้ง อยู่ในเขตตำบลม่วงตึ๊ด กิ่งอำเภอภูเพียง มีพื้นที่ประมาณ ๗๐ ไร่ และสวนรุกขชาติห้วยน้ำอุ่น อยู่ในเขตตำบลอายนาไลย อำเภอเวียงสา มีพื้นที่ ๑ ตารางกิโลเมตร หรือ ๖๒๕ ไร่
ภูเขาและถ้ำ

            จังหวัดน่าน  เป็นจังหวัดที่เต็มไปด้วยภูเขา มีภูเขาและถ้ำที่สำคัญ ได้แก่
            ดอยภูคา  เป็นภูเขาที่สูงที่สุดของจังหวัดน่าน เป็นแหล่งกำเนิดของต้นน้ำหลายสาย อยู่ในเขตอำเภอปัว และอำเภอบ่อเกลือ
            ดอยภูแว  เป็นเทือกเขาที่มีความสวยงาม อยู่ในเขตอำเภอทุ่งช้าง
            ดอยภูสนาน  เป็นภูเขาที่กั้นเขตแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศลาว มีความยาวในส่วนนี้ประมาณ ๒๗๗ กิโลเมตร
            ดอยขุนสถาน  เป็นเทือกเขาที่มีความสวยงาม อยู่ในเขตอำเภอนาน้อย จังหวัดน่าน และอำเภอร้องกวาง จังหวัดแพร่
            ดอยติ้ว และดอยวาว  เป็นเทือกเขาที่สวยงาม เป็นแหล่งท่องเที่ยว อยู่ในเขตอำเภอท่าวังผา อำเภอสองแคว และอำเภอบ้านหลวง เป็นแหล่งกำเนิดต้นน้ำลำธารหลายสาย
            ดอยผาจิ  อยู่ในเขตอำเภอบ้านหลวง จังหวัดน่าน และอำเภอปง จังหวัดพะเยา เป็นแหล่งกำเนิดต้นน้ำลำธาร หลายสาย
            ถ้ำผาตูบ  อยู่ในเขตอำเภอเมือง ฯ อยู่ห่างจากตัวเมืองน่านไปทางอำเภอทุ่งช้างประมาณ ๑๑ กิโลเมตร เป็นถ้ำที่มีความสวยงามมาก มีหินงอกหินย้อย ชะง่อนผา และมีพันธุ์ไม้ต่าง ๆ นอกจากนี้ยังมีถ้ำที่สวยงามอีกสองแห่งคือ ถ้ำพระ และถ้ำบ่อน้ำทิพย์

            ถ้ำผาแดง  อยู่ในเขตอำเภอทุ่งช้าง ภายในถ้ำกว้างขวาง และสวยงามมาก สามารถจุคนได้มากกว่า ๕๐๐ คน

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |